200 χρόνια παλιγγενεσίας – στοχασμοί και προβληματισμοί

Οι Αθάνατοι κι οι Ωραίοι θα βοηθήστε
των εθνών τη στράτα,
µα οι Αθάνατοι κι οι Ωραίοι δε θα δώστε
πόδια στα έθνη και φτερά και νιάτα·
πόδια και φτερά είναι των εθνών,
τα φτερά, τα πόδια και τα νιάτα·
οι Αθάνατοι κι οι Ωραίοι θα βοηθήστε
των εθνών τη στράτα,
σαν τ’ αστέρι πο ’χει χρόνια,
χρόνια και καιρούς σβηστεί,
µα ορφανό το φως του ακόμα περπατάει,
µες τ’ απέραντα κι αχνοφωτάει
τον ακούραστο νυχτοταξιδευτή…

Κωστής Παλαμάς – Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου

Πριν λίγες μέρες ήταν η επέτειος των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821. Προγράμματα στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση θύμισαν σε μας τους σύγχρονους ανθρώπους, το θάρρος και τα κατορθώματα των ηρώων εκείνων της επανάστασης. Ρίγη συγκίνησης μας διαπέρασαν και ίσως κάπου μέσα στην καρδιά μας να αισθανθήκαμε μία προσωπική περηφάνια που ανήκουμε σε αυτή την εθνότητα. Την ίδια ίσως περηφάνια που αισθανόμαστε όταν λέμε ότι είμαστε απόγονοι του Σωκράτη, του Αριστοτέλη και του Περικλή.

Όμως αλήθεια, ποιοι είμαστε εμείς και ποια είναι τα δικά μας κατορθώματα; Εκείνοι είναι οι «Αθάνατοι και Ωραίοι», όπως λέει και ο Κωστής Παλαμάς. Είναι οι «Αθάνατοι και Ωραίοι», γιατί έχουν ενεργήσει όπως έχουν ενεργήσει και έχουν αποδώσει όπως έχουν αποδώσει. Ο αντίκτυπος των πράξεών τους ηχεί μέσα στους αιώνες και τους καθιστά πραγματικά Αθάνατους και Ωραίους. Όχι, γιατί ήταν τέλειοι αλλά γιατί σε κάποια δεδομένη στιγμή της ζωής τους, άφησαν κατά μέρος το «εγώ» και θυσιάστηκαν, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, για το «εμείς».

Ποιοι είμαστε άραγε εμείς σήμερα; Υπερηφανευόμαστε για την ελληνική μας καταγωγή, αλλά προτιμούμε να χρησιμοποιούμε αγγλικές λέξεις και ορολογίες και να γράφουμε σε «γκρίνγκλις» γιατί ισχυριζόμαστε ότι είναι πιο εύκολο. Αξιοποιούμε τη δυνατότητα που μας δίνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να κρίνουμε και να επικρίνουμε οτιδήποτε γύρω μας γιατί η αρνητική κριτική κάνει εντύπωση και γίνεται πιο εύκολα πιστευτή. Μερικές φορές μάλιστα, μέσα σε αυτό τον αρνητικό οίστρο μας, χρησιμοποιούμε και υβριστικούς χαρακτηρισμούς.

Πριν λίγες μέρες, είδα μία καρτέλα από μία δημοσκόπηση του ΡΙΚ, που παρουσίαζε την άποψη των Κυπρίων σχετικά με τα πιο σημαντικά προβλήματα της χώρας μας. Το Κυπριακό δεν ήταν στην προτεραιότητα κανενός. Για άλλους σημαντική είναι η πανδημία, για άλλους η διαφθορά, για άλλους η οικονομία. Δε λέω, σημαντικά όλα αυτά τα προβλήματα και επιβάλλεται η αντιμετώπιση και η επίλυσή τους. Όμως αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν και να περάσουν, όμως η επίλυση του Κυπριακού είναι το μέλλον της ύπαρξης της χώρας μας και της φυλής μας!

Πραγματικά, αγωνιώ για το μέλλον της πατρίδας. Δε βλέπω να ενεργούμε ως «Αθάνατοι και Ωραίοι». Η εντύπωση που μου δίνεται από τους πολιτικούς που παρελαύνουν στα κανάλια της τηλεόρασης και διαπληκτίζονται για τις πολιτικές τους ιδέες και απόψεις, είναι ότι μέγιστη προτεραιότητα είναι η άγρα ψήφων για το κόμμα ή και τον εαυτό τους, και τα υπόλοιπα έπονται.

Ένα πράγμα που έχουμε όλοι διδαχθεί από την αμερικανο – προερχόμενη σχολή σκέψης της εποχής μας, είναι ότι για να λύσουμε ένα δύσκολο πρόβλημα, πρέπει να δούμε “out of the box”. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι κανένα δύσκολο πρόβλημα δεν επιλύεται όσο το κοιτάζουμε μέσα από τα στεγανά κανάλια του παρελθόντος και προπάντων μέσα από μία άγονη προγονολατρεία, που στην εποχή μας πολλοί αξιοποιούν για δικό τους όφελος, εκμεταλλευόμενοι τη συναισθηματική φόρτιση και ευαισθησία του λαού.

“Out of the box” σημαίνει ότι πρέπει να γίνουμε ρεαλιστές και να δούμε τη μεγάλη εικόνα, ώστε να σώσουμε ότι σώζεται, γιατί ήδη έχουμε χάσει πάρα – πάρα πολλά. Η εθνική μας κληρονομιά δεν πρέπει να μας κρατά καθηλωμένους σε συνθήματα σε ένα παρελθόν που έφυγε – και που στην πραγματικότητα εμείς δεν έχουμε συνεισφέρει τίποτε για τη δημιουργία του – αλλά να μας βοηθήσει να οραματιζόμαστε ένα μέλλον που μπορούμε εμείς να διαμορφώσουμε και να αγωνιζόμαστε για αυτό. Η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός, ο στείρος και άγονος εθνικισμός και τα κομματικά συμφέροντα δεν έχουν θέση σε ένα αγώνα για μια πατρίδα που πρέπει να σώσουμε και που βρίσκεται ήδη στο χείλος του γκρεμού.

Ας ενεργήσουμε σύμφωνα με την παρότρυνση του ποιητή:

…. µα οι Αθάνατοι κι οι Ωραίοι δε θα δώστε
πόδια στα έθνη και φτερά και νιάτα·
πόδια και φτερά είναι των εθνών,
τα φτερά, τα πόδια και τα νιάτα

Γράφω αυτά τα λόγια, αισθανόμενη ότι και πάλι καταλήγω σε ευχολόγια, όμως μέσα μου πάλλεται μία κραυγή αγωνίας για τον τόπο μου, για την πατρίδα μου. Η παλιγγενεσία, που φέρνει στη μνήμη μας μια εποχή που άνθρωποι – πάμφτωχοι και αγράμματοι – στάθηκαν αντάξιοι των περιστάσεων και κατάφεραν να δημιουργήσουν το ελληνικό κράτος, μπορεί να προσφέρει το έναυσμα για να αγωνιστούμε και εμείς για την πατρίδα μας, μέσα σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικά δεδομένα και να διεκδικήσουμε την επανένωση και εδραίωση του δικού μας κράτους.

οι Αθάνατοι κι οι Ωραίοι θα βοηθήστε
των εθνών τη στράτα,
σαν τ’ αστέρι πο ’χει χρόνια,
χρόνια και καιρούς σβηστεί,
µα ορφανό το φως του ακόμα περπατάει,
µες τ’ απέραντα κι αχνοφωτάει
τον ακούραστο νυχτοταξιδευτή…

Ας πάρουμε αυτό το φως και ας φωτίσουμε το δρόμο μας. Όχι, αντιγράφοντας, αλλά καινοτομώντας. Ας έχουμε το θάρρος να δούμε τη μεγάλη εικόνα και ας αφήσουμε πίσω μας τις συνταγές και τα συνθήματα του παρελθόντος. Θα μπορούσαμε και εμείς να είμαστε οι «Αθάνατοι και Ωραίοι» του μέλλοντος αν δημιουργήσουμε τώρα παρόν με ρηξικέλευθες ιδέες, χωρίς εθνικιστικές ανασφάλειες και δογματισμούς.

Τελειώνω με δύο αποφθέγματα του Μακρυγιάννη*, ενός αδιαμφισβήτητα Αθάνατου και Ωραίου, του λαμπρού παρελθόντος:

Τούτη την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς, και πλούσιοι και φτωχοί, και πολιτικοί και στρατιωτικοί, και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί να τη φυλάμε κι όλοι μαζί, και να μη λέγει ούτε ο δυνατός “εγώ”, ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς “εγώ”; όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει, να λέγει “εγώ”. Όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λέμε “εμείς”. Είμαστε στο “εμείς” κι όχι στο “εγώ.

Οι διαφταρμένοι, δια να ρουφήξουν την πατρίδα κ᾿ εθνικά όλο συχνούς εφύλιους πολέμους έκαναν και φατρίες και είναι άλλος Άγγλος, άλλος Γάλλος κι᾿ άλλος Ρούσσος. Κι᾿ αυτό δεν σβένει από αυτούς. Δια να το σβέσετε, δια να στερεωθή η πατρίδα, χρειάζεται δικαιοσύνη να ᾿χετε και ᾿λικρίνεια και μ᾿ αυτό κάνετε συντρόφους της πατρίδος όλους τους αγωνιστάς.

• Ο Στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης ήταν αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης. Παρόλο που ήταν αγράμματος, εν τούτοις έγγραψε τα απομνημονεύματά του καθώς και άλλα βιβλία για την επανάσταση, που με απλό και αυθεντικό ύφος δίνουν πολλές πληροφορίες για την εποχή εκείνη. Ο Κωστής Παλαμάς ήταν ο πρώτος που εκτίμησε το έργο του. Ο Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ λογοτεχνίας 1963) το χαρακτηρίζει σαν τη συνείδηση ολόκληρου λαού.

Περισσότερες πληροφορίες:
http://www.ekebi.gr/Fakeloi/makrygiannis/biografia.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82