Το μυστικό της Ζηνοβίας (Κεφάλαιο 4)

 

Το κείμενο αυτό είναι προϊόν μυθοπλασίας. Κανένας από τους χαρακτήρες που περιγράφονται δεν είναι πραγματικός. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, η Πηνελόπη Δέλτα και ο Ίων Δραγούμης είναι υπαρκτά, ιστορικά πρόσωπα. Η διασύνδεσή τους με τα πρόσωπα του μυθιστορήματος  είναι φανταστική.

Αλεξάνδρεια 1905

Πέρασαν δεκαπέντε χρόνια που η Ζηνοβία ζούσε στην Αλεξάνδρεια. Είχε πια ενταχθεί για τα καλά στην κοινωνία και είχε γνωρίσει όλους τους σημαντικούς Έλληνες μεγαλέμπορους που συνεργάζονταν με το σύζυγό της. Μια οικογένεια με την οποία είχαν συχνές επαφές ήταν και η οικογένεια Μπενάκη. Άνθρωποι πολύ πλούσιοι με αριστοκρατική καταγωγή και αυστηρές αρχές. Η Ζηνοβία, παρά το τεράστιο άλμα προόδου που είχε κάνει σχετικά με την μόρφωση και καλλιέργειά της, ήξερε ότι σε τίποτε δεν μπορούσε να φτάσει τα μέλη της οικογένειας Μπενάκη. Πρόκειτο για ιδιαίτερα εκλεπτυσμένα άτομα, που γνώριζαν μουσική, ποίηση, λογοτεχνία, μπορούσαν να μιλήσουν για κάθε θέμα και η άποψή τους να έχει βαρύτητα. Έτσι ήταν προσεκτική στις κουβέντες της μαζί τους, ώστε να μην φαίνεται αδαής ή λανθασμένα πληροφορημένη.

Το 1905 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια η μεσαία κόρη της οικογένειας η Πηνελόπη. Αυτή είχε παντρευτεί στην Αθήνα το 1895 τον πλούσιο Φαναριώτη έμπορο Στέφανο Δέλτα. Μαζί είχαν αποκτήσει τρεις κόρες την Σοφία, την Βιργινία και την Αλεξάνδρα. Ήταν το τέλειο ζευγάρι, σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα της εποχής.

Η Ζηνοβία και η Πηνελόπη ήταν συνομήλικες. Είχαν γεννηθεί και οι δύο το 1874. Η πρώτη σε ένα ορεινό χωρίο της Πάφου και η δεύτερη σε ένα από τα πλουσιόσπιτα της Αλεξάνδρειας. Η πρώτη δεν έλαβε καμιά μόρφωση στη παιδική της ηλικία και η δεύτερη είχε λάβει κατ’ οίκον τη καλύτερη μόρφωση που υπήρχε στην εποχή της. Μεγάλωσαν και οι δύο με αυστηρές αρχές, στα πρότυπα των κοινωνιών που είχαν ζήσει.

Η πρώτη τους συνάντηση έγινε στο σπίτι των Μπενάκηδων σε μία συγκέντρωση που οργανώθηκε για την υποδοχή της Πηνελόπης και της οικογένειάς της στην Αλεξάνδρεια. Μέσα σε ένα περιβάλλον που όλοι μιλούσαν και κανείς δεν άκουγε τι έλεγε ο άλλος, έγιναν οι συστάσεις και μια αυθόρμητη συμπάθεια γεννήθηκε ανάμεσα στις δυο γυναίκες. Η Ζηνοβία την κάλεσε στο σπίτι της και η Πηνελόπη δεν αρνήθηκε.

Έτσι ξεκίνησε μεταξύ τους μια φιλία από εκείνες που σπάνια δημιουργούνται. Η Ζηνοβία έβλεπε σε αυτή μια εξαιρετικά εκλεπτυσμένη γυναίκα, γεμάτη ευαισθησία και πλούτο ψυχής ενώ η Πηνελόπη έβλεπε στη Ζηνοβία ένα αυθεντικό, ανεπιτήδευτο και δυναμικό άνθρωπο.

Όμως η επιστροφή της Πηνελόπης πήρε μια απρόσμενη τροπή. Δεν πέρασε πολύς καιρός και η κοινωνία της Αλεξάνδρειας άρχισε να βουίζει από τα  κουτσομπολιά. Η Πηνελόπη είχε ερωτευτεί τον υποπρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, Ίωνα Δραγούμη! Η κόρη του Μπενάκη, μια παντρεμένη γυναίκα με τρεις κόρες, ερωτευμένη με ένα ερωτύλο νεαρό. Αίσχος! Ντροπή!

Ο Ίων Δραγούμης ήταν γιος του πολιτικού και πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη. Ήταν ένα άτομο βαθιά πολιτικοποιημένο και μαζί με τον πατέρα του και τον γαμπρό του Παύλο Μελά οργάνωσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες εναντίον των Βουλγάρων, συμβάλλοντας στο Μακεδονικό Αγώνα. Ήταν παράλληλα λογοτέχνης και συγγραφέας.

Η συνάντηση υπήρξε μοιραία και για τους δυο. Εκείνη τον ερωτεύτηκε παράφορα και εκείνος υπέκυψε στη γοητεία αυτής, της τόσο όμορφης και καλλιεργημένης γυναίκας. Η Πηνελόπη ήταν απελπισμένα διχασμένη. Ο έρωτας της έδινε φτερά και ενέργεια και η θέση της στη κοινωνία την κρατούσε δεμένη στη γη. Εξ αιτίας του έντιμου χαρακτήρα της και των αρχών με τις οποίες μεγάλωσε,  ομολόγησε τον έρωτά της για τον Ίωνα  στο σύζυγό της με την ελπίδα ότι αυτός θα την απελευθερώσει από το γάμο τους. Αυτό όμως δεν συνέβηκε και η ίδια έμεινε εγκλωβισμένη σε ένα ανεπίλυτο δίλημμα.

Η Ζηνοβία παρακολουθούσε με αγωνία τα κουτσομπολιά για τη φίλη της, χωρίς ποτέ να λαμβάνει μέρος. Μια μέρα που βρέθηκαν μόνες τους της μίλησε:

-Ξέρεις πολύ καλά ότι η κοινωνία της Αλεξάνδρειας βουίζει για τη σχέση σου με τον Ίωνα Δραγούμη. Εμένα όλα αυτά δεν με νοιάζουν και δεν με αφορούν. Αν θέλεις όμως να μου μιλήσεις και να ανοίξεις την καρδιά σου, εγώ θα είμαι πάντοτε εδώ για να σε ακούσω, χωρίς να σε κρίνω.

-Καλή μου φίλη, δεν είναι εύκολο να μιλήσω. Ξέρω όμως την αγνότητα της καρδιάς σου και την εχεμύθειά σου. Και το έχω ανάγκη να μιλήσω. Είχα πάντοτε ένα συμβατικό γάμο με ένα άνθρωπο που ενέκρινε η οικογένειά μου και πληρούσε τις προϋποθέσεις της κοινωνίας για τη τάξη και την καταγωγή μου. Δεν μπορώ να πω πως δεν τον αγαπούσα ή δεν τον αγαπώ, όμως αυτό που μου συνέβηκε όταν συνάντησα τον Ίωνα ήταν κάτι που δεν ήξερα ότι μπορεί να νοιώσει ο άνθρωπος.

-Νόμιζα ότι ο έρωτας είναι η σχέση που έχει ένα παντρεμένο ζευγάρι μεταξύ τους. Δεν είχα ερωτευτεί ποτές μου. Η μαγνητική δύναμη που με τράβηξε κοντά στον Ίωνα, ξεκίνησε από βαθιά μέσα μου και επεκτάθηκε σε κάθε πόρο του κορμιού, σε κάθε τρίχα της κεφαλής μου. Αυτός ο άνθρωπος αντιπροσωπεύει για μένα την τροφή που διαποτίζει τα κύτταρα του σώματός μου και το ύδωρ της ψυχής μου. Ήθελα και θέλω να είμαι συνεχώς μαζί του, να του μιλώ, να ακούω τη φωνή του, να μαθαίνω τις σκέψεις του και να μοιράζομαι μαζί του τις δικές μου.

-Όμως είμαι δεμένη με αλυσίδες που λέγονται γάμος, λέγονται παιδιά, λέγονται καταγωγή, λέγονται οικογένεια Μπενάκη. Ο πατέρας μου έχει γίνει έξαλλος, με τα κουτσομπολιά που κυκλοφορούν. Δεν προσπάθησα να τον παραπλανήσω αλλά ούτε και έχω τη δύναμη να εγκαταλείψω τον Ίωνα. Η ζωή μου είναι ένας φαύλος κύκλος. Είναι το πιο δυνατό και το πιο μαγικό πράγμα που μου συνέβηκε ποτέ.

-Παρά τον πόθο της ψυχής μου έχω μέχρι τώρα σεβαστεί το γάμο μου. Η σχέση μας είναι πλατωνική, αλλά δεν ξέρω μέχρι πόσο μπορεί να κρατήσει αυτό. Φοβάμαι πως αυτό το δίλλημα, αυτό το σαράκι θα γκρεμίσει την ύπαρξή μου. Όμως είμαι ευτυχισμένη που μου συνέβηκε. Θα περνούσα τη ζωή μου, χωρίς να γνωρίσω τον έρωτα. Και ο έρωτας είναι ίσως το υπέρτατο αίσθημα που μπορεί να νοιώσει ο άνθρωπος.

Η Ζηνοβία έμεινε για λίγο σιωπηλή. Δεν ήξερε αν υπήρχαν λόγια που θα μπορούσαν να αναπαύσουν τη φίλη της.

-Δεν έχω πρόθεση να σε κρίνω, ούτε να σε νουθετήσω. Αναγνωρίζω τη φωτιά που καίει τη ψυχή σου και βλέπω το πρόσωπό σου να φωτίζεται από τις φλόγες της. Αγαπημένη μου φίλη, με όλα τα προνόμια που η ζωή σου έδωσε, ομορφιά, πλούτη , εξυπνάδα, μόρφωση, μια εξαιρετική οικογένεια, εσύ επέλεξες το πυρ του έρωτα, που μπορεί να σε καταστρέψει. Η δική μου ζωή είναι ακριβώς το αντίθετο. Ζω την ευτυχία μέσα σε ένα γάμο, που ξεκίνησε χωρίς έρωτα, οικοδομήθηκε όμως πάνω στην αγάπη, τη προσφορά και την κατανόηση. Ίσως αυτό να είναι μια πιο ασφαλής συνταγή για την ευτυχία. Σίγουρα όμως, δεν σε εκτοξεύει στα ουράνια. Παρόλα αυτά, θα μπορούσε να έχεις δίκαιο. Σε αυτή τη σύντομη ζωή που ζούμε, αξίζει κάποτε να εμπειραθούμε το υπέρτατο, έστω και αν κινδυνεύουμε να αυτοπυρποληθούμε. Πιθανόν εγώ να μην το επέλεγα. Δεν απορρίπτω όμως τις επιλογές σου. Και προπάντων δεν αμφισβητώ το γεγονός ότι είναι η μοίρα του ανθρώπου να πέφτει στις παγίδες που στήνουν οι θεοί στη πορεία της ζωής του.

-Κάποτε δεν επιλέγεις. Ακολουθείς, συνέχισε σκεφτική.

Εκείνη την ημέρα η Πηνελόπη, μπορεί να μην έφυγε δικαιωμένη, αλλά ίσως ανακουφισμένη. Μίλησε σε κάποιο που δεν την έκρινε, σε κάποιο που μπορεί να μην συμφωνούσε, όμως κατανοούσε. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για κείνη.

Η Ζηνοβία σκεφτόταν συνεχώς τη φίλη της και το δίλημμά της. Δεν μπορούσε να αποφασίσει ποιο ήταν το σωστό. Και ίσως να μη υπήρχε σωστό ή λάθος. Η πορεία της ζωής θα διαμόρφωνε το μέλλον. Και αυτό το ήξερε πολύ καλά και η ίδια. Κατά βάθος γνώριζε ότι το μέλλον παγιώνει και μορφοποιεί το παρόν. Ότι σήμερα είναι ακατανόητο, αύριο θα έχει νόημα στη τάξη που διέπει το σύμπαν.

Όμως αυτή δεν ήταν η μόνη της έγνοια. Τώρα πια η Ζηνοβία ήταν 31 ετών και ο σύζυγός της γύρω στα 70. Η υγεία του δεν ήταν πια και τόσο καλή και εύκολα κουραζόταν. Είχαν επισκεφθεί τους καλύτερους γιατρούς που διέθετε τότε η Αλεξάνδρεια και η καθολική επιταγή ήταν: ξεκούραση και υγιεινή διατροφή. Η Ζηνοβία έκανε τα πάντα για να τον βοηθήσει. Πήγαινε καθημερινά μαζί του στη δουλειά, φρόντιζε να τρέφεται υγιεινά και να ξεκουράζεται όσο μπορούσε.

Ο Δημήτριος ήταν κατασυγκινημένος με την φροντίδα της νεαρής συζύγου του. Συχνά δάκρυζε όταν σκεφτόταν πόσα της χρωστούσε.

-Είναι εγώ που χρωστώ σε σένα του έλεγε. Έδωσες νόημα στη ζωή μου και γέμισες το απόλυτο κενό με ενδιαφέρουσα δράση.

Μια μέρα ο Δημήτριος της ζήτησε να μιλήσουν σοβαρά.

-Σε παρακαλώ, της είπε όταν άρχισε να μιλά, μη με διακόψεις μέχρι να τελειώσω. Θέλω να ακούσεις με προσοχή αυτά που θα σου πω. Όταν αποφάσισα να σε παντρευτώ όλοι μου έλεγαν ότι ήταν ανοησία να πάρω ένα κορίτσι για σύζυγο, στη δική μου ηλικία. Κατά βάθος καταλάβαινα ότι είχαν δίκιο αλλά εγώ σε είχα ήδη ερωτευτεί και όταν εσύ τελικά δέχθηκες, τίποτε δεν μπορούσε να με εμποδίσει να σε πάρω για γυναίκα. Με μια τόσο νεαρή σύζυγο περίμενα πολλές χαρές στη ζωή μου, αλλά ουδέποτε φαντάστηκα ότι αυτό το κορίτσι θα μπορούσε να μου σταθεί σαν μάνα.

-Όταν σου μίλησα για τα παιδικά μου χρόνια, δεν ανάλυσα και πολύ το θέμα της στέρησης που κουβαλώ πάντοτε, για το ότι δεν είχα μια μάνα να με φροντίσει. Η έλλειψη αυτή είναι ίσως το μεγαλύτερό μου παράπονο στη ζωή μου. Και εσύ, μια τόσο νεαρή γυναίκα μου δίνεις αυτό που στερήθηκα, τόσο απλόχερα, που ούτε η ίδια η μάνα μου δεν θα μπορούσε να μου δώσει. Δεν μπορώ να σου περιγράψω την συγκίνηση και την ευγνωμοσύνη μου για αυτό.

Η Ζηνοβία κάτι πήγε να πει εδώ, αλλά ο Δημήτριος την σταμάτησε.

-Σε παρακαλώ μην με διακόπτεις. Άκουσε μέχρι τέλος αυτό που προσπαθώ να σου πω. Παρόλο που κανείς δεν ξέρει τις βουλές του Θεού, το πιθανότερο είναι ότι σε μερικά χρόνια εγώ θα πεθάνω. Όταν συμβεί αυτό θέλω να ξέρεις ότι είναι επιθυμία μου να παντρευτείς ένα νεότερο σύζυγο για να μπορέσεις να ζήσεις τη ζωή σου όπως σου αξίζει. Εγώ θα σου μεταβιβάσω όλα τα περιουσιακά μου στοιχεία, ώστε να είσαι πλούσια και ανεξάρτητη και να μπορείς να κάνεις τις επιλογές σου, χωρίς περιορισμούς. Ήδη γνωρίζεις πάρα πολύ καλά πώς να διοικείς την επιχείρησή μας. Πιστεύω πως θα είσαι η καλύτερη κηδεμόνας για το γιο μας και θα τον κατευθύνεις σωστά, όπως κάνεις μέχρι τώρα.

Η Ζηνοβία αναστατώθηκε από αυτή τη συζήτηση. Δεν ήθελα καν να ακούσει αυτά που έλεγε ο Δημήτριος. Τον αγαπούσε πραγματικά και η προοπτική ότι θα τον χάσει την τρομοκρατούσε. Συγκρότησε πάντως τον εαυτό της και του απάντησε:

-Μιλάς για το επικείμενο θάνατό σου σαν να βρίσκεται στην επόμενη στροφή του δρόμου. Δεν το δέχομαι αυτό! Θα κάνω ότι περνά από το χέρι μου για να ζήσεις πολλά χρόνια ακόμα. Μια που το θέτεις όμως θα ήθελα να σου διευκρινίσω ορισμένα πράγματα. Αν για σένα είμαι μάνα, για μένα υπήρξες πατέρας, ο καλύτερος, ο πιο τρυφερός, γεμάτος αγάπη πατέρας που υπήρξε ποτέ. Δεν μου χρωστάς τίποτε. Εγώ σου χρωστώ τα πάντα.

-Παρά το γεγονός ότι δεν θα ήθελα να συζητήσω το μακάβριο θέμα ενός πιθανού θανάτου σου, εντούτοις έχει σημασία να σου διευκρινίσω το εξής: αν φύγεις από τη ζωή Δημήτριε, θα φύγω και εγώ από την Αλεξάνδρεια. Η ζωή μου είναι στη Κύπρο. Τα μέγαρα και τα εργοστάσια να τα γράψεις στο γιο μας. Εγώ θα πάω να ζήσω στο σπίτι στο Κτήμα. Αυτό το σπίτι είναι ότι ωραιότερο μου έχεις χαρίσει μέχρι τώρα. Είμαι πιο ευτυχισμένη να αρμέγω τις κατσίκες από το να ζω μέσα στη πολυτέλεια και να λαμβάνω μέρος σε λαμπερά δείπνα. Δίπλα σου όλα αυτά έχουν νόημα. Χωρίς εσένα κανένα. Έτσι βγάλε αυτές τις σκέψεις από το μυαλό σου. Η περιουσία σου ανήκει στο γιο μας.

Η όλη συζήτηση έφερε δάκρυα στα μάτια και των δυο τους. Κατά βάθος όμως ήξεραν ότι όλα αυτά ήταν μια επικείμενη πιθανότητα. Η Ζηνοβία σηκώθηκε αναστατωμένη, αλλά ο Δημήτριος άρχισε να σκέφτεται. Πήρε πολύ σοβαρά τα λόγια της συζύγου του. Έπρεπε να βρει τρόπο να την διασφαλίσει οικονομικά, όπου και αν ήθελε να ζήσει. Τίποτε δεν θα άφηνε στη τύχη. Η επιθυμία της να περάσει την υπόλοιπη ζωή της στη Κύπρο περιέπλεκε κάπως τα πράγματα, αλλά θα έβρισκε μια λύση.

Την άλλη μέρα το πρωί επισκέφθηκε τον φίλο του τραπεζίτη Αντώνιο Παπαδόπουλο. Του ζήτησε να μάθει αν υπήρχαν τράπεζες στη Κύπρο και αν υπήρχε τρόπος να καταθέσει ένα ποσό στο όνομα της γυναίκας του. Ο φίλος του του υποσχέθηκε ότι θα ερευνήσει το θέμα και θα τον ενημερώσει. Ο Δημήτριος έφυγε ανακουφισμένος.

Η Ζηνοβία μετά από εκείνη τη μέρα φρόντιζε περισσότερο το Δημήτριο. Η σκέψη να το χάσει την τρομοκρατούσε. Ποτέ δεν θα περίμενε ότι από ένα γάμο, που αναγκάστηκε να κάνει, θα γεννιόταν μια σχέση τόσο σημαντική για την ίδια. Παρόλο που ο Ευάγγελος δεν είχε κλείσει ακόμα τα δεκαπέντε, τον έπαιρνε μαζί της στο εργοστάσιο, όποτε δεν είχε σχολείο. Έπρεπε να αρχίσει να εκπαιδεύεται και αυτός στα μυστικά της δουλειάς.

Η ανάμειξή με τις επιχειρήσεις δεν ενθουσίαζε ιδιαίτερα τον Ευάγγελο. Ήταν ένα πολύ ωραίος έφηβος, ψηλός, ξανθός, που προτιμούσε να βγαίνει με τους φίλους του, αντί να μαθαίνει για το εμπόριο βαμβακιού. Όμως εδώ η Ζηνοβία ήταν ανένδοτη. Κανείς δεν μπορούσε να τη μαλακώσει. Ούτε ο Δημήτριος, ούτε ο Ευάγγελος. Το παιδί πρέπει να μάθει τα βασικά της δουλειάς, τώρα. Και έτσι ο Ευάγγελος, παρά τις διαμαρτυρίες του, είχε αρχίσει να δέχεται τα πρώτα μαθήματα στο περίπλοκο κόσμο του εμπορίου.

Όσο και αν απασχολούσε τη Ζηνοβία η οργάνωση της δικής της ζωής, δεν ξεχνούσε τη φίλη της και το δράμα που βίωνε. Τα βράδια, όταν ξάπλωνε να κοιμηθεί προσπαθούσε να φανταστεί τη Πηνελόπη και τα αισθήματα της. Δεν ήξερε πώς, αλλά κάπου εύρισκε ότι η ζωή της φίλης της είχε να μοιάσει με μια αρχαία τραγωδία που είδε κάποτε. Είχαν πάει με το Δημήτριο, σε ένα από τα θέατρα να δουν μια παράσταση που παρουσίαζε ένας θίασος που ήρθε από την Ελλάδα.

Οιδίπους Τύραννος λεγότανε. Ήταν ότι πιο συγκλονιστικό είχε δει ή ακούσει στη ζωή της.  Ο γιος που σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του, μην γνωρίζοντας ποιοι ήταν. Γιατί έτσι το θέλαν οι θεοί. Οδήγησαν τα βήματά  του και δημιούργησαν τις συγκυρίες της ζωής ώστε να πράξει εν αγνοία του, αυτά τα εγκλήματα. Η φίλη της, η τόσο ηθική και έντιμη Πηνελόπη, πιάστηκε σε αυτό το δίκτυ και δεν είχε τη δύναμη να πάρει μια απόφαση. Και η όποια απόφαση ήταν κατά βάθος καταδικαστική.

– Άραγε επιλέγουμε στη ζωή μας, διερωτήθηκε.

Σκέφτηκε τη δική της ζωή. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ποτέ ότι θα έπαιρνε τέτοιους δρόμους όταν μικρή έβοσκε τις κατσίκες στα βουνά της Πάφου; Και ποιος ξέρει ακόμα πού θα οδηγηθεί;

Ανατρίχιασε. Είναι τόσο ανεύθυνο να κρινόμαστε αναμεταξύ μας όταν κανείς δεν γνωρίζει ποιο είναι το επόμενο σταυροδρόμι που θα συναντήσει και με ποιο τρόπο η μοίρα θα τον περιμένει εκεί.

Έστειλε όλη την αγάπη της στη Πηνελόπη και αποκοιμήθηκε. Αύριο θα ξημέρωνε μια καινούργια μέρα. Και έπρεπε να είναι δυνατή.

 

 

Φωτογραφία 

Βιβλιογραφία

Πηνελόπη Δέλτα

Ίων Δραγούμης