Μαρία (Κεφάλαιο 5)

(Η ιστορία αυτή είναι προϊόν μυθοπλασίας και κανένα από τα πρόσωπα δεν είναι υπαρκτό. Τα ιστορικά στοιχεία που περιλαμβάνονται είναι πραγματικά)

Λευκωσία Οκτώβριος 1878

Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών ήταν καταιγιστικά. Οι Βρετανοί είχαν καταφέρει να πείσουν τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Β’ να τους παραχωρήσει την Κύπρο. Ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Disraeli είχε πεισθεί από τους στρατιωτικούς του εμπειρογνώμονες ότι με την απόκτηση της Κύπρου θα είχαν στη διάθεσή τους ένα από «τα κλειδιά της Ασίας». Η φιλοτουρκική πολιτική που είχαν ασκήσει οι Βρετανοί,  από την εποχή της Τούρκο – αιγυπτιακής κρίσης, καθώς και οι επιδέξιοι χειρισμοί του πρεσβευτή τους στην Κωνσταντινούπολη Austen Henry Layard, είχαν ως αποτέλεσμα την υπογραφή στις 4 Ιουνίου 1878 της αγγλοτουρκικής αμυντικής συνθήκης και την ταυτόχρονη στρατιωτική κατοχή της Κύπρου.

Στις 12 Ιουλίου 1878 οι Βρετανοί έφθασαν στη Λευκωσία με μουλάρια φορτωμένα με νομίσματα των έξι πεννών, για να τα μοιράσουν στους κατοίκους και πολλές υποσχέσεις ότι θα πλήρωναν όλους τους καθυστερημένους μισθούς, για να εκμηδενίσουν οποιαδήποτε πιθανή αντίδραση των μουσουλμάνων κατοίκων της Λευκωσίας, που υπερτερούσαν των χριστιανών. Οι Έλληνες χριστιανοί ήταν ενθουσιασμένοι με την άφιξη των Βρετανών.

Όταν στις 25 Ιουλίου του ιδίου χρόνου έφθασε στη Λευκωσία ο πρώτος Άγγλος ύπατος αρμοστής, ο Sir Garnet Wolseley, ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος τον υποδέχθηκε με μία θερμή ομιλία και πολλές ελπίδες.

Ο Sir Garnet Wolseley κατέλυσε στην Ιερά Μονή Κύκκου, έξω από τα τείχη της Λευκωσίας. Συγχρόνως είχαν αρχίσει να καταφθάνουν πολλοί αξιωματούχοι και στρατιώτες. Πέραν των στεγαστικών αναγκών που παρουσιάστηκαν, υπήρξε και άμεση ανάγκη για διερμηνείς.

Ο Αντώνιος Φιλίππου δε δίστασε, όταν του ζητήθηκε, να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους νέους κατακτητές. Μιλούσε άπταιστα αγγλικά, ελληνικά, τούρκικα και γαλλικά και γνώριζε την αγγλική νομοθεσία. Η φινέτσα που είχε αποκτήσει ζώντας πολλά χρόνια στο Παρίσι αλλά και στο Λονδίνο, κέρδισαν αμέσως τη συμπάθεια των Βρετανών.

Διορίστηκε στην υπηρεσία του στρατιωτικού Διοικητή Λευκωσίας Michael McCain και της συζύγου του Evelyn. Ήταν ένα πολύ καθωσπρέπει ζεύγος, χωρίς παιδιά. Ο Αντώνιος πέραν των καθημερινών υποχρεώσεών του, που εκτελούσε άψογα, άρχισε να πιάνει φιλίες με το ζεύγος, ιδιαίτερα με την κυρία Evelyn McCain.

Όταν κάποια στιγμή η κυρία Evelyn McCain εξέφρασε την επιθυμία να είχε κάποια υπηρέτρια που μιλούσε αγγλικά ώστε να μπορεί να συνεννοείται, ο Αντώνιος της μίλησε για τη Μαρία. Η περιγραφή του ήταν πολύ γλαφυρή και λεπτομερής που έκαμε την κυρία McCain να εντυπωσιαστεί και να ενδιαφερθεί πολύ για την περίπτωση της Μαρίας.

Φυσικά, δεν ήταν καθόλου εύκολο να αποσπάσουν τη Μαρία από την τούρκικη οικογένεια και να την πάρουν στο σπίτι των McCain.

Η κυρία McCain, παρά τις αντιρρήσεις του συζύγου της, άρχισε να καταστρώνει μαζί με τον Αντώνιο ένα σχέδιο για να πλησιάσει την οικογένεια και να κάμει ότι μπορούσε για να αποκτήσει τη Μαρία.

Για δύο μήνες ο Αντώνιος τη δίδασκε τούρκικα ώστε να μπορέσει έστω και στοιχειωδώς να συνεννοηθεί με την κυρία Φατμά και να διαπραγματευτεί τη μεταφορά της Μαρίας στο σπίτι της. Ο Αντώνιος ήξερε ότι η Φατμά ούτως ή άλλως ήθελε να φύγει η Μαρία από το σπίτι, γιατί φοβόταν ότι στο μέλλον θα ήταν μία πιθανή ανταγωνίστριά της, όμως ο Σουλεϊμάν αφέντης σίγουρα δεν ήθελε να χάσει τη Μαρία. Γι’ αυτό όλα έπρεπε να γίνουν πολύ προσεκτικά. Είχαν αποφασίσει από την αρχή ότι ο Αντώνιος δε θα παρουσιαζόταν πουθενά.

Η κυρία McCain, άρχισε να κάνει συχνές βόλτες στην περιοχή και να θαυμάζει την αρχιτεκτονική των ελάχιστων ωραίων σπιτιών, που το πιο εντυπωσιακό ήταν το σπίτι της οικογένειας στην οδό Γενί Τζαμί. Ήταν φανερό ότι επρόκειτο για παλιό αρχοντικό των Λουζινιανών*. Στην είσοδο του είχε μία γοτθική αψίδα με κορνίζα και διακοσμητικά τελειώματα. Στην κορυφή είχε μία ασπίδα και διάφορα διακοσμητικά όπλα στα πλαϊνά. Μπορούσε κάποιος να διακρίνει και κάποια βυζαντινά παράθυρα. Μπροστά είχε ανεγερθεί ένα ξύλινο κιόσκι, κατά τα μουσουλμανικά έθιμα. Ήταν φανερό ότι το είχαν παραμελήσει και είχε χάσει την παλιά του αίγλη.

Η κυρία McCain βρήκε τον τρόπο να ζητήσει να δει την κυρία του σπιτιού και να ρωτήσει αν μπορούσε να επισκεφθεί το σπίτι για να δει και το εσωτερικό του.

Η Φατμά ένοιωσε πολύ κολακευμένη και κάλεσε την Αγγλίδα κυρία να περάσει μέσα για να την κεράσει καφέ. Το σπίτι εσωτερικά ήταν διακοσμημένο με βαριά ανατολίτικα έπιπλα και ντιβάνια, αλλά παραμελημένο. Κάθισαν αναπαυτικά στο καθιστικό, ήπιαν τον καφέ τους και έφαγαν ανατολίτικα γλυκά, μπακλαβά και κανταΐφι. Θα ήταν κωμικό κάποιος να προσπαθήσει να καταλάβει την κουβέντα τους. Η κυρία  McCain με τα σπασμένα τούρκικα που μιλούσε και με νοήματα προσπαθούσε να ευχαριστήσει τη Φατμά και η Φατμά μιλούσε συνεχώς προσπαθώντας να εντυπωσιάσει την κυρία McCain, η οποία δεν καταλάβαινε σχεδόν τίποτε. Ωστόσο, κάποια στιγμή ζήτησε να δει και το υπόλοιπο σπίτι και τον κήπο.

Η Φατμά δεν είχε πρόβλημα να της δείξει το υπόλοιπο σπίτι όμως ήταν διστακτική για τον κήπο. Ήξερε ότι εκεί βρισκόταν η Μαρία και δεν ήθελαν να τη βλέπει κανείς. Όμως η κυρία McCain επέμενε και με την ασυνεννοησία που υπήρχε, δεν μπορούσε να την αποτρέψει να προχωρήσει προς τον κήπο. Ήλπιζε, λοιπόν, να μην εμφανιστεί η Μαρία.

Η Μαρία όμως είχε ενημερωθεί από τον Αντώνιο να παρουσιαστεί μπροστά τους. Μόλις την είδε η Φατμά αγρίεψε και άρχισε να της φωνάζει να φύγει. Η κυρία McCain όμως τη σταμάτησε και ρώτησε ποιο είναι το κοριτσάκι. Λόγω της αθλιότητας των ρούχων που φορούσε, υποχρεωτικά η Φατμά την αποκάλεσε υπηρέτρια για τα ζώα.

Τα υπόλοιπα η κυρία McCain, τα είχε μάθει απέξω και συνέχισε σε άψογα τούρκικα:

-Αγαπητή μου κυρία, βλέπω ότι έχετε αρκετούς υπηρέτες στο σπίτι. Εγώ πρόσφατα έχω έλθει στην Κύπρο και δεν έχω ακόμα όσους υπηρέτες χρειάζομαι. Θα μπορούσατε να μου δώσετε αυτό το κοριτσάκι, που δε φαίνεται να είναι από τους σημαντικούς σας υπηρέτες. Θα σας πληρώσω καλά.

Και έβγαλε από την τσάντα της τρεις χρυσές αγγλικές λίρες.

Τα μάτια της Φατμά γούρλωσαν. Έβλεπε τις χρυσές λίρες να λάμπουν στο χέρι της Αγγλίδας, σκεφτόταν το κίνδυνο που διέτρεχε από τη Μαρία σε σχέση με τον άντρα της και από την άλλη φοβόταν την αντίδραση του άντρα της, αν εξαφανιζόταν η Μαρία.

Δεν άργησε να αποφασίσει. Θα πουλούσε τη Μαρία. Θα έπαιρνε τις χρυσές λίρες για τον εαυτό της και θα γλύτωνε και από αυτή την πιθανή αντίζηλο. Ο άντρας της θα περνούσαν μέρες να αντιληφθεί την απουσία της Μαρίας και θα του έλεγε ότι έφυγε μόνη της. Τι θα μπορούσε στο κάτω – κάτω να της κάνει; Δε θα τη σκότωνε δα!

Άπλωσε το χέρι της να αρπάξει τις χρυσές λίρες, όμως η κυρία McCain  έκλεισε το δικό της. Προσπάθησε να κάμει σαφές στη Φατμά ότι θα έπαιρνε τις χρυσές λίρες, μόνο όταν θα παρέδιδε τη Μαρία.

Μέσα σε μια παντομίμα κινήσεων, μορφασμών και χειρονομιών που συνοδεύονταν με μερικές τούρκικες λέξεις οι δύο γυναίκες συνεννοήθηκαν ότι το βράδυ, μετά τη δύση του ήλιου, θα ερχόταν μια άμαξα έξω από το σπίτι και θα σταματούσε μόνο για μερικά δευτερόλεπτα. Μέσα σε εκείνα τα δευτερόλεπτα θα γινόταν το αλίσι – βερίσι (η συναλλαγή) κατά την τουρκική έκφραση.

Η κυρία McCain, ευχαρίστησε τη Φατμά και έφυγε με χάρη και αξιοπρέπεια. Το βράδυ  μια άμαξα, με την κυρία McCain μέσα και σαν οδηγό τον δάσκαλο μεταμφιεσμένο, σταμάτησε έξω από το σπίτι στην οδό Γενί Τζαμί, για μερικά δευτερόλεπτα,  σάμπως κάτι έπαθαν τα άλογα και ξεκίνησε αμέσως. Η Φατμά έδωσε τη Μαρία και πήρε τις τρεις χρυσές λίρες. Κανείς δεν κατάλαβε τίποτε.

Πέρασαν μέρες να αντιληφθούν στο σπίτι την απουσία της Μαρίας. Δεν την έβλεπαν άλλωστε και συχνά. Η Φατμά έστειλε μερικές φορές μια άλλη υπηρέτρια να ταΐσει τα ζώα και μερικές φορές πήγε και η ίδια. Η επίσκεψη της Αγγλίδας είχε ξεχαστεί και κανείς δε συνδύασε τα δύο γεγονότα. Ο σύζυγός της είχε γίνει έξαλλος, που άφησαν τη Μαρία να φύγει. Όμως δεν μπορούσε να πάει στην αστυνομία. Είχε και αυτός πολλά να κρύψει…

Η μάνα Αϊσέ, που τα είχε καταλάβει όλα, δε μίλησε. Ήλπιζε ότι αυτό το γεγονός θα αφαιρούσε από  τον γιο της πολλές αμαρτίες και ότι το κοριτσάκι θα είχε ένα καλύτερο μέλλον.

Όταν έφτασαν στο σπίτι των McCain, η Μαρία ήταν τρομοκρατημένη και έτρεμε ολόκληρη, παρόλο που την είχε προετοιμάσει σχετικά ο δάσκαλος.

Ο κύριος McCain, που διαφωνούσε με την όλη επιχείρηση, θύμωσε πραγματικά και επέμενε να καταγγείλουν το γεγονός στην αστυνομία, αν θεωρούσαν ότι η παραμονή του κοριτσιού σε κείνο το σπίτι ήταν παράνομη. Τώρα είστε εσείς οι δύο παράνομοι, είπε στη σύζυγό του και το δάσκαλο. Έτσι οργισμένος γύρισε να φύγει και τότε αντίκρισε αυτό το κοριτσάκι, μέσα στα άθλια κουρέλια του, να κλαίει σιωπηλά και να τρέμει.

Έκπληκτος με τον εαυτό του, γονάτισε και το αγκάλιασε, προσπαθώντας να το παρηγορήσει.

-Πώς σε λένε, τη ρώτησε στα αγγλικά.

-Μαρία απάντησε το κοριτσάκι.

-Μαρία, αυτοί οι δυο – και έδειξε τη σύζυγό του και το δάσκαλο – σε έχουν πάρει από το σπίτι σου. Θέλεις να πας πίσω στο σπίτι σου ή θέλεις να μείνεις μαζί μας;

Η Μαρία σήκωσε τα μάτια και περιεργάστηκε το δωμάτιο. Πόσο διαφορετικό ήταν από το τόπο που έμενε!  Ύστερα χωρίς να το σκεφτεί έτρεξε και πήρε το χέρι του δασκάλου.

-Θέλω να μείνω με το δάσκαλο, ψιθύρισε. Δε θέλω να πάω πίσω. Θέλω να μάθω πολλά γράμματα. Μου αρέσει να μαθαίνω.

Ο κύριος McCain σηκώθηκε και είπε αποφασιστικά:

-Evelyn, το θέμα έληξε. Το κοριτσάκι, η Μαρία, δε θα μείνει μαζί μας σαν υπηρέτρια. Θα ήταν παράνομο. Θα την υιοθετήσουμε και θα μείνει μαζί μας σαν κόρη μας! Αύριο θα γράψω στους δικηγόρους μου στο Λονδίνο.

Και βγήκε από το δωμάτιο.

Η  Evelyn McCain δεν ήταν προετοιμασμένη για αυτή την εξέλιξη. Δεν ήξερε αν έπρεπε να χαρεί. Βρισκόταν σε σύγχυση. Ο δάσκαλος το ίδιο.

Όταν όμως έλουσαν τη Μαρία και της φόρεσαν τα πρώτα της ρούχα, η Evelyn McCain δεν είχε καμιά αμφιβολία ότι αυτό το πανέμορφο και πανέξυπνο κοριτσάκι θα ήθελε να ήταν κόρη τους.

Η Evelyn McCain, ήταν μία πολύ έξυπνη γυναίκα, δοτική και ανοιχτόμυαλη, όμως συγχρόνως ήταν κτητική και μπορούσε να μηχανορραφεί, για να πετυχαίνει  τους στόχους της.

Αποφάσισε ότι η Μαρία, δε θα ήταν η υιοθετημένη κόρη τους, αλλά η πραγματική τους κόρη, για όλους τους άλλους. Όσο ο σύζυγός της κανόνιζε τη νομική πτυχή του θέματος, αυτή οργάνωσε το σκηνικό μέσα από το οποίο θα εμφανιζόταν μια καλή μέρα η Μαρία, σαν Mary McCain.

Ούτως ή άλλως όλοι ήταν καινούργιοι στην Κύπρο και δε γνωρίζονταν μεταξύ τους. Όταν τη ρωτούσαν λοιπόν αν είχε παιδιά, μιλούσε για την κόρη της Μαίρη, που βρισκόταν σε κάποιο σχολείο στην Ελβετία και σύντομα θα ερχόταν στην Κύπρο.

Φρόντισε να μη μένουν υπηρέτες τα βράδια στο σπίτι και είχε τη Μαρία απομονωμένη σε ένα δωμάτιο. Εκεί καθημερινά ερχόταν ο δάσκαλος και τη δίδασκε τα πάντα. Η Μαρία όχι μόνο δε βαριόταν, αλλά ήταν και ενθουσιασμένη.

Όταν έφευγαν όλοι, η κυρία McCain έπαιρνε τη Μαίρη στο δωμάτιο, που δήθεν ετοίμαζε για την κόρη της που θα ερχόταν από την Ελβετία και έπαιζε με αφοσίωση τον ρόλο της μητέρας.

Έλουζε τη Μαίρη και της κτένιζε τα μαύρα σγουρά μαλλιά της, την έβαζε να ξαπλώσει και της διηγότανε ιστορίες για το Λονδίνο, κάποτε της διάβαζε παραμύθια, μα περισσότερο της εξηγούσε πώς συμπεριφέρεται ένα  καλό κοριτσάκι μέσα στο κόσμο.

Ήταν τόσο μαγική κατάσταση για τη Μαρία, που δεν πρόσεξε καν ότι είχε χάσει κάθε ελευθερία. Στην πραγματικότητα, ιδέα δεν είχε τι σημαίνει ελευθερία, εφόσον το μόνο που γνώριζε ήταν ο κήπος του τούρκικου σπιτιού και τα ζώα που φρόντιζε.

Η κυρία McCain ήταν αρκετά αγχωμένη όταν θα παρουσίαζε τη Μαρία στους φίλους της. Ήξερε ότι δεν είχε καμιά κοινωνική παιδεία και δεξιότητα. Μεγάλωσε ανάμεσα στα ζώα. Από την άλλη όμως πολύ λίγα παιδιά είχαν τις γνώσεις που είχε η Μαίρη της. Εξ άλλου την είχε τόσο καλά δασκαλέψει τι θα έπρεπε να λέει και τι όχι, που έλπιζε ότι στο τέλος θα τα κατάφερνε.

Η πρώτη παρουσίαση έγινε σε ένα μικρό κύκλο, για να μην τρομάξει το κοριτσάκι από το πλήθος, μια και δεν ήταν συνηθισμένη. Η κυρία McCain έμεινε με το στόμα ανοιχτό με την άνεση της Μαίρης. Μέσα στην αθωότητα της ψυχής της, όλοι αυτοί οι άνθρωποι με τα υπέροχα ρούχα και χαμόγελα, ήταν για τη Μαρία / Μαίρη μια καινούργια έκφραση του θαυμαστού κόσμου, μέσα στον οποίο είχε αρχίσει να ζει. Απαντούσε με χαρά και ενθουσιασμό σε κάθε τους ερώτηση, φροντίζοντας να ακολουθεί τις οδηγίες που της είχε δώσει η μητέρα της.

Έτσι η πρώτη επαφή με την κοινωνία ήταν για τη Μαρία θρίαμβος. Ακολούθησαν και άλλες δημόσιες εμφανίσεις και η Μαίρη τα πήγαινε θαυμάσια. Η Evelyn McCain γνώριζε ότι πίσω της την κουτσομπόλευαν πώς είναι δυνατό ένα τόσο μέτριας εμφάνισης ζεύγος, να γέννησε ένα τόσο πανέμορφο κοριτσάκι με μαύρα μαλλιά, αλλά ολίγο την ενδιέφερε. Η Μαίρη ήταν για κείνη η δική της κόρη.

Οι McCain εν τω μεταξύ της είχαν παραγγείλει ένα σωρό παιχνίδια από το Λονδίνο. Κούκλες, σετ τσαγιού και οτιδήποτε θα ήθελε ένα κοριτσάκι για να παίζει. Ευτυχώς, που ο μπαμπάς της, της παρήγγειλε και ένα τρένο που έτρεχε σε ράγες, γιατί η Μαίρη δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα να παίζει με τις κούκλες. Προτιμούσε, προς απογοήτευση της Evelyn McCain, να παίζει με το μπαμπά της και με το τρενάκι.

Μια μέρα ένας στρατιώτης ήρθε στο σπίτι για να φέρει ένα φάκελο στον στρατιωτικό διοικητή Λευκωσίας και τον βρήκε ξαπλωμένο στο πάτωμα να παίζει με τη Μαίρη και το τρενάκι. Ξαφνίστηκε τόσο πολύ που του έπεσε ο φάκελος στο πάτωμα, δίπλα στο τρενάκι.

Όπως φύσηξε ο άνεμος εκείνη τη χρονιά και άλλαξε χέρια η κατοχή της Κύπρου, έτσι παρέσυρε στο διάβα του και τη Μαρία, που έγινε Μαίρη και ξεκίνησε μια νέα πορεία στου κόσμου τα γυρίσματα.

 

*Το αρχοντικό αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα. Βρίσκεται στην κατεχόμενη Λευκωσία και έχει αναστυλωθεί. Εκφράζω τις ευχαριστίες μου στην Αρχιτέκτονα, κυρία Αγνή Πετρίδου για τις σχετικές πληροφορίες.

Βιβλιογραφία:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

https://clioturbata.com/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82/chasiotis_cyprus_colonial

Lefkosia – the capital of Cyprus – Aρχιδούκας Luding Salvator of Austria

Φωτογραφία της οικίας όπως είναι σήμερα: https://en.wikipedia.org/wiki/Lusignan_House#/media/File:Nicosia_01-2017_img25_Lusignan_House.jpg