Η δύναμη του ήχου

Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, κα ὁ Λόγος ἦν πρoς τον Θεόν, και Θεός  ἦν ὁ Λόγος.

Με αυτά τα λόγια αρχίζει το Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Ο «λόγος», ο κάθε λόγος, αποτελείται βασικά από λέξεις και οι λέξεις είναι μορφές ήχου. Παρά το γεγονός ότι η φράση αυτή ενδέχεται να έχει πολλές ερμηνείες, εμείς θα την εξετάσουμε από την απλή και προφανή πλευρά του ήχου, που εκπέμπεται μέσω του λόγου.

Όλες οι θρησκείες αλλά και όλες οι μυθολογίες αναφέρονται στη μαγική δύναμη που έχει ο ήχος στη διαμόρφωση των καταστάσεων που συνθέτουν τη ζωή μας. Θα φέρω μερικά παραδείγματα από την ελληνική μυθολογία και τη χριστιανική θρησκεία, που είναι γνωστότερα σε μας και είναι ευκολότερο να κατανοηθούν:

Ο Ορφέας ήταν μία μορφή από την ελληνική μυθολογία, που με τη δύναμη της μουσικής μπορούσε να επιδρά στους ανθρώπους και να επιτυγχάνει τα ακατόρθωτα, όπως την κατάβαση στο Κάτω Κόσμο και την απελευθέρωση της αγαπημένης του Ευρυδίκης. Το είχε καταφέρει, παίζοντας τη λύρα του, με την οποία  μπορούσε να μαγέψει τους ανθρώπους και τους θεούς για να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες του.

Ο Μέγας Μύστης Πυθαγόρας είχε αναπτύξει τη θεωρία της μουσικής των σφαιρών, δηλαδή των πλανητών και με βάση αυτό είχε καθορίσει τους φθόγγους της μουσικής κλίμακας. Σήμερα οι επιστήμονες συμφωνούν ότι οι πλανήτες εκπέμπουν ήχους και σε κάποια ντοκιμαντέρ που έχω δει ακούγεται ο ήχος που εκπέμπει ο ήλιος.

Στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «Ιησούς του Ναυή» στίχοι 6:1-25, αναφέρονται τα εξής:

Η Ιεριχώ ήταν ερμητικά κλειστή εξαιτίας των Ισραηλιτών· κανείς δεν έβγαινε και κανείς δεν έμπαινε .α 2  Και ο Ιεχωβά είπε στον Ιησού: «Έχω παραδώσει σε εσένα την Ιεριχώ και τον βασιλιά της και τους κραταιούς της πολεμιστές. β 3  Όλοι εσείς οι μάχιμοι άντρες πρέπει να βαδίσετε γύρω από την πόλη, κάνοντας τον γύρο της μία φορά. Αυτό πρέπει να κάνετε επί έξι ημέρες. 4  Βάλε εφτά ιερείς να πηγαίνουν μπροστά από την Κιβωτό κρατώντας εφτά κέρατα κριαριών. Αλλά την έβδομη ημέρα, πρέπει να βαδίσετε γύρω από την πόλη εφτά φορές και οι ιερείς πρέπει να σαλπίσουν με τα κέρατα. γ 5  Όταν ηχήσει το κέρας του κριαριού—μόλις ακούσετε τον ήχο του κέρατος—όλος ο λαός πρέπει να φωνάξει βγάζοντας μεγάλη πολεμική κραυγή. Τότε το τείχος της πόλης θα καταρρεύσει δ και ο λαός θα ανεβεί, ο καθένας ευθεία μπροστά».

Η ιστορία αυτή διηγείται πώς με τη δύναμη του ήχου έπεσαν τα τείχη της Ιεριχούς, μιας απόρθητης πόλης.

Όλα αυτά φυσικά θα μπορούσε να χαρακτηριστούν μύθοι και να μη θεωρηθεί άξιο λόγου να ασχοληθεί κανείς μαζί τους, αφού δεν είναι δυνατό να αποδειχθούν και να επιβεβαιωθούν.

Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι ότι οι αρχαίες παραδόσεις αναγνωρίζουν  ότι ο ήχος είναι μια δύναμη που διαμορφώνει το κόσμο και μάλιστα σύμφωνα με το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, έχει δημιουργήσει το κόσμο.

Ας μην ξεχνούμε ότι και τα θαύματα που έκανε το Χριστός, τα έκανε δια του λόγου.

Σήμερα σε κάποιες σύγχρονες εκκλησίες, στις Ηνωμένες Πολιτείες κυρίως, οι πιστοί έρχονται σε έκσταση ψέλνοντας ρυθμικά και δυνατά τους χριστιανικούς ύμνους.

Αυτά τα παραδείγματα δόθηκαν γιατί είναι πιο κοντά σε μας και πιο εύκολα κατανοητά. Όμως όλοι οι πολιτισμοί και όλες οι θρησκείες της αρχαιότητας χρησιμοποιούσαν τη δύναμη του λόγου και τη μουσική για να φέρουν τους πιστούς σε τέτοια διανοητική κατάσταση που να μπορούν να εμπειραθούν το θείο.

Με τον ίδιο τρόπο σήμερα,  οι θρησκείες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη μουσική για να επιτύχουν την κατανόηση των λόγων  του Θεού και την ψυχική ανάταση.

Όλα αυτά ίσως να μην είχαν σημασία στη σύγχρονη κοινωνία της επιστήμης και της τεχνολογίας, αν το θέμα του ήχου δεν αποτελούσε αντικείμενο μελέτης από πολλά πανεπιστήμια και πολλούς επιστήμονες.

Ο Ερνέστος Χλαντνί, (Γερμανός Φυσικός του 18ου αιώνα, που έθεσε τα θεμέλια για τη δημιουργία της επιστήμης της Κυματικής), έκανε πειράματα με τη δράση των ήχων ενός βιολιού πάνω σε μικρή ποσότητα ψιλής άμμου. Συγκεκριμένα χρησιμοποίησε μία λεπτή μεταλλική πλάκα πάνω στην οποία τοποθέτησε μία στρώση άμμου. Παρατήρησε ότι η συνεχής δόνηση του ίδιου μουσικού τόνου μετακινούσε την άμμο δημιουργώντας συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα, ενώ κάθε φορά που άλλαζε την ηχητική συχνότητα, μεταβάλλονταν και ο γεωμετρικός σχηματισμός. Τα σχήματα αυτά προσομοιάζουν με τα μοτίβα μαντάλα που χρησιμοποιούν οι ινδουιστές στους ναούς τους.

Τα πειράματα αυτά συνεχίζονται  μέχρι σήμερα. Σε ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα πρόσφατα, παρουσιαζόταν το αποτέλεσμα ενός πειράματος που έδειχνε μία  μικρή μπάλα να αιωρείται στο κενό ενός διαφανούς κουτιού απλά με τις δονήσεις που εξέπεμπε ένα μουσικό όργανο. Το πείραμα αυτό επιβεβαιωνόταν και από τον διάσημο φυσικό επιστήμονα Μίτσιο Κάκου, που θεωρείται ο Αϊνστάιν της εποχής μας.

Παράλληλα στο χώρο της σύγχρονης αρχαιολογίας έχει δημιουργηθεί ο κλάδος της Αρχαιοακουστικής. Πρόκειται για ένα κλάδο της αρχαιολογίας που μελετά τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και των ήχων, μέσα από τους αιώνες. Συμμετέχουν αρχαιολόγοι και  ακουστικολόγοι, οι οποίοι χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις υπολογιστών, προσπαθούν να κατανοήσουν τις ηχητικές δυνατότητες και επιδράσεις στους ανθρώπους, αρχαίων χώρων λατρείας, όπως π.χ. το Στόουνχεντζ. Οι χώροι αυτοί έχουν κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε, είτε να αναπαράγουν είτε να ενδυναμώνουν τον ήχο.

Ίσως, θα ήταν πιο εύκολο να κατανοήσουμε το τεράστιο πεδίο που ανοίγεται μπροστά στον άνθρωπο και στη μελέτη του ήχου, με το εξής απλό: ο ήχος είναι δόνηση. Σύμφωνα με τη σύγχρονη επιστήμη κάθε τι στο σύμπαν πάλλεται. Κάθε κύτταρο του οργανισμού μας, κάθε κύτταρο που συνθέτει την πέτρα, το ξύλο, πάλλεται και η συχνότητα του παλμού αυτού καθορίζει τη μορφή της ύλης και το σχήμα. Αν το δεχθούμε αυτό, είναι φυσικό ένας κόσμος που δονείται να δημιουργήθηκε με τη δύναμή του λόγου, γιατί ο λόγος είναι δόνηση.

Φαίνεται ότι σήμερα, σύγχρονοι φυσικοί επιστήμονες, πειραματίζονται σοβαρά για να δουν με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον ήχο και τις δυνατότητές του ώστε να τιθασεύσουν την ύλη. Είναι κοντά; Είναι μακριά; Δε γνωρίζω. Πάντως, γίνονται πειράματα.

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι όμως, που δεν είχαν στη διάθεσή τους τα σημερινά τεχνολογικά επιτεύγματα, διέθεταν περισσότερη ενόραση και πνευματική ικανότητα για να κατανοούν αυτά τα θέματα, χωρίς πειράματα.

Ας μην απορρίπτουμε λοιπόν τους μύθους και τις ιστορίες του παρελθόντος σαν παραμύθια ανάξια λόγου. Κανείς δεν ξέρει ποια γνώση θα επαληθευθεί αύριο και ποια θαύματα θα αντικρίσουμε στη ζωή μας.

Προσπάθησα να σας ταξιδέψω μαζί μου, με τον απλοϊκό τρόπο του μη επιστήμονα, αλλά του ανθρώπου που ενδιαφέρεται να μάθει την αλήθεια, πέρα από το κατεστημένο, και να μοιραστώ μαζί σας ότι κατάλαβα από αυτή την υπέρτατη γνώση που περιβάλλει τον κόσμο μας. Είναι βήματα νηπιακά, που θα μπορούσαν όμως να σας ωθήσουν να το ψάξετε περισσότερο. Και να μας διαφωτίσετε με τις γνώσεις σας.

Τελειώνοντας, μιας και ζούμε σε ένα ταραγμένο κόσμο, που δονείται από τους ήχους της καταστροφής και της εξαθλίωσης, θα ήθελα να υπενθυμίσω σε όλους μας να επιλέγουμε ποιους ήχους και ποια μουσική ακούμε και σε ποιες δονήσεις εκθέτουμε την ψυχή μας. Μόνο έτσι μπορούμε να συμβάλουμε σε ένα εύηχο και ευτυχισμένο σύμπαν γύρω μας.

Εισηγούμαι να επισκεφθείτε τις πιο κάτω αναρτήσεις για περισσότερες λεπτομέρειες

Το πείραμα της άμμου με τον ήχο

Η δύναμη του ήχου και της μουσικής

Αρχαιοακουστική

Φωτογραφία: Μαντάλα, έργο της Μόνικας Ανδρέου